Epilepsie: oorzaken, symptomen en behandeling

Epilepsie is een ongecontroleerde elektrische storm die in het brein ontstaat door een sterke buitensporige ontsteking in het elektrische systeem van de hersenen. Meestal begint deze onverwachte ontsteking bij één neuron en wordt dan doorgegeven aan meerdere groepen neuronen, wat kan worden afgelezen op een elektro-encefalogram (EEG). Uiteindelijk zijn er zichtbare symptomen te zien bij de patiënt. De elektrische uitbarsting duurt slechts een paar seconden.

Tekst Richenel Ellecom

Beeld Privécollectie

Voor mensen die geen medische achtergrond hebben, geef ik vooraf een summiere schets van de anatomie en de fysiologie van het brein. Een volwassen brein telt negentig tot honderd miljard neuronen (hersencellen) en ongeveer honderd biljoen verbindingen tussen de hersencellen. De neuronen communiceren met elkaar via de zogenaamde synapsen, door middel van stofjes, neurotransmitters genoemd. Deze communicatie wordt mogelijk gemaakt door de elektrische activiteit in de hersenen die bestaat uit direct en wisselstroom en wordt gemeten in microvolt (µV).

Deze stroom wordt op een gecontroleerde wijze doorgestuurd naar alle netwerken in het brein, die met elkaar communiceren, zodat wij kunnen zien, horen, proeven, denken, spreken enzovoort. Wanneer de activiteiten in de hersenen vlot verlopen, kunnen wij heel snel reageren op sensorische prikkels en binnen een korte tijd weer tot rust komen.

Categorieën

Als een patiënt twee of meer aanvallen (elektrische uitbarstingen) krijgt, wordt er een diagnose van epilepsie geconstateerd. In medische kringen spreekt men van uitgelokte en niet-uitgelokte epileptische aanvallen. Men spreekt van niet-uitgelokte epileptische aanvallen wanneer er geen duidelijke oorzaak kan worden geconstateerd. Uitgelokte epileptische aanvallen kunnen het gevolg zijn van een acuut stofwisselingsprobleem, vergiftiging, infectie, beroerte, hersentrauma, ziekte van Alzheimer, bloeding in het brein of als acuut alcohol ontwenningsverschijnsel.

De nieuwste classificatie van epilepsie werd in 1989 gedaan door de International League Against Epilepsy (ILAE) onder de noemer van epileptische syndromen. De twee doorslaggevende overwegingen die worden gebruikt om de epileptische syndromen te classificeren zijn:

1. Als de epileptische aanvallen van één of meerdere plekken in het brein afkomstig zijn.

2. Als ze een bekende oorzaak hebben of idiopathisch (geen bekende oorzaak) zijn.

Uit deze twee doorslaggevende overwegingen zijn vier typen epileptische aanvallen geconstateerd. De locatie van de aanvallen (focale, lokale of partiële syndromen), algemene aanvallen en syndromen, aanvallen en syndromen van onbepaalde oorsprong en speciale syndromen. Ik laat het voor de categorieën hierbij en verwijs voor gedetailleerde specificaties naar de (behandelende) neuroloog.

Symptomen en gevaren

De symptomen hangen af van het type epilepsie dat de patiënt heeft. De algemene symptomen zijn: tijdelijke verwarring, een starend moment, stijve spieren, ongecontroleerde schokkende bewegingen van armen en benen, bewustzijnsverlies, angst en ongerustheid. Sommige mensen hebben een aura (een aankondiging van een epileptische aanval), zoals een onbehaaglijk gevoel in de maagstreek, vóór ze de aanval krijgen.

Sommige patiënten die een focale epileptische aanval krijgen, hebben geen bewustzijnsverlies. Zij hebben vaak een verstoring van hun reuk, gehoor, tintelingen, duizeligheid en lichtflitsen. Er zijn ook patiënten die soms retrograde amnesie (geheugenstoornis van situaties van vóór de aanval) hebben. Soms zijn er gevallen van inslaap- en doorslaap-problemen.

Epilepsie bij zwangere vrouwen vormt een groot risico voor complicaties, omdat de anti-epileptica kunnen leiden tot aangeboren afwijkingen bij het ongeboren kind. De gynaecoloog zal dus heel voorzichtig zijn bij het voorschrijven van deze medicaties. Epilepsiepatiënten zijn blootgesteld aan bepaalde risico’s, zoals kneuzingen als ze vallen, verdrinking en auto-ongelukken als ze achter het stuur zitten.

Diagnose en behandeling

Volgens de protocollen in de Verenigde Staten, waar ik heb gestudeerd en gewerkt, wordt de patiënt die zich bij de huisarts aanmeldt met twee of meer epileptische aanvallen doorverwezen naar de neuroloog. Dat gebeurt voor verdere evaluatie en categorisering volgens het systeem van de ILAE. Om de cognitief emotionele gevolgen van het syndroom te constateren, wordt om een neuropsychologisch consult gevraagd.

Dit onderzoek is vooral belangrijk bij studenten en personen die deel uitmaken van de beroepsbevolking. De elektrische storm in het brein kan namelijk onnoemelijke schade aanrichten aan de netwerksystemen in het brein, die moeten zorgen voor kritische functies in het leerproces en het maken van juiste beslissingen. In de eerste plaats is het belangrijk om de frequentie (hoe vaak) en intensiteit (hoe sterk) van de aanvallen te verminderen.

Hiervoor wordt in eerste instantie een anti-epilepticum (medicijn) voorgeschreven om de ontsteking te onderdrukken. Bij heel uitzonderlijke gevallen wordt gekozen om een neurostimulerend apparaat in de hersenen te implanteren, die de elektrische storm onderdrukt. Soms kan er een apparaat onder de huid worden geïmplanteerd die de tiende craniale zenuw stimuleert om de aanvallen te verminderen.

Omdat de anti-epileptica slechts voor 70 procent effectief zijn, wordt ook voor een supplementaire niet-medicamenteuze behandeling gekozen, die eventueel zou kunnen leiden tot het innemen van minder medicatie en om het risico van een aanval te verminderen. Als bij het neuropsychologische onderzoek afwijkingen zijn geconstateerd in het cognitief-emotioneel systeem van de patiënt, wordt overwogen om niet-medicamenteuze behandelingen, zoals biofeedback, relaxatie training, ketogeen dieet, cognitieve revalidatie en verandering van levensstijl toe te passen. Ik zal niet verder ingaan op deze protocollen, omdat die specifiek moeten worden afgestemd op de situatie van de patiënt.

Ik zal volstaan door aan te geven dat ik uit mijn ervaring als consultant bij drie ziekenhuizen in Amerika, waar ik heb gewerkt, het volgende heb geleerd. De patiënt bij deze behandelingen zijn of haar volle medewerking verlenen en adviseren voor ongeveer zes maanden regelmatig de poli te bezoeken om de aangepaste levensstijl en handvatten te leren.

*Als de lezer verdere informatie over deze syndromen wenst, mag die contact maken met de schrijver van dit artikel

Richenel Ellecom, Psy.D., Dr. P.H., HSPP, is preventieve geneeskundige en medisch voedingskundige specialist, alsook klinisch en forensische neuropsycholoog. (Tel.: 899-6441/E-mail: [email protected])