‘Corruptie bij douane diepgeworteld’

ACHTERGROND - Corruptie in het douanekorps is dermate geïnstitutionaliseerd dat alleen een paardenmiddel zoals ontslag van alle douaniers deze dienst mogelijk nog gezond zal kunnen maken. Zo concludeert een ex-douaneambtenaar die een boekje open doet over corruptiepraktijken die al decennialang plaatsvinden. Het land wordt door toedoen van de douane zodanig bestolen dat naar schatting slechts over 20 tot 30 procent van de daadwerkelijke waarde van importzendingen aan invoerrechten in staatskas vloeit. “Het wangedrag van douaniers kost de Staat miljarden”.

Tekst: Ivan Cairo

Beeld: dWT

Geconcludeerd wordt dat ook misdaadorganisaties diep geïnfiltreerd zijn in de douanedienst. De ex-douanier geeft aan dat vrijwel elke douaneambtenaar op de één  of andere manier betrokken is bij ongeoorloofde praktijken of houden foute collega's de hand boven het hoofd willen zij zich in de dienst handhaven. "Ik was ook geen koekje. Het systeem maakt dat je op gegeven moment betrokken raakt". De één leent zich voor economische delicten, maar anderen verlenen hand- en spandienten aan criminele organisaties die grote partijen cocaïne het land uitsmokkelen via de Nieuwe Haven. De oud-gediende douaneambtenaar voert aan dat de afgelopen 20 tot 25 jaar opeenvolgende regeringen en ministers van Financiën hebben toegelaten dat de Surinaamse douane "het meest corrupte douanekorps van de regio is geworden".

Zij hadden niet de politieke wil en moed om het mes diep erin te zetten om het korps zodanig gezond te maken dat ze een grotere bijdrage kan leveren aan de inkomsten van de Staat. Als gevolg hiervan is de Staat de afgelopen jaren voor miljarden benadeeld. Invoerrechten worden bij het leven ontdoken, sigaretten- en alcoholsmokkel teelt wierig en is er sprake van onderfacturering op grote schaal. Joyce de Vlugt, voorzitter bij de Douanebond, ontkent stellig dat douaniers meewerken aan het ontduiken van invoerrechten en andere onfrisse zaken. "Als er bewijzen zijn moet men met de bewijzen op tafel komen", zegt ze.

Plichtsbesef en verantwoordelijk lijkt totaal te onbreken bij leden van het douanekorps. Dat geldt voor ambtenaren in hoge en lage functies. Iedereen schijnt er in meerdere of mindere mate bij betrokken te zijn. Het gaat puur om eigen individuele financiële- en economische belangen al dan niet gekoppeld aan of in tandem met de veelal criminele belangen van externe groepen en organisaties. De ex-douanier geeft een uiteenzetting en voorbeelden over de werkwijze die wordt toegepast. Volgens de informant is er slechts een handjevol bedrijven die zich aan de regels houden en keurig hun zaken met de douane afwikkelen.

"Bedrijven als Suroto, Kirpalani, Fernandes, HJ de Vries, de oude gevestigde bedrijven, kan je vrijwel uitsluiten. Maar vrijwel alle andere nieuwe grote handelszaken zijn groot geworden met medewerking van de douane". Douaniers die zelf niet meewerken aan ontduiking van invoerrechten verdienen een extraatje op een andere manier: afpersing van ondernemers. "Er zijn douane-ambtenaren die smokkelen bevorderen, en er zijn ook ambtenaren die indien ze lont ruiken over zo een smokkelhandeling, daarna naar de smokkelaar stappen en deze afpersen. Hierdoor betaalt de smokkelaar twee keer de douane en dat werkt door op de prijs voor de consument. Sommige mannen houden zich dus bezig met het ophalen van zwijggeld". 

"Grote handelsketens in kleding en schoeisel in één  van onze bekendste malls zijn onstaan door te knoeien met de douane. Veel bedrijven zijn door smokkelpraktijken met de douane via de zogenaamde pakkettenloodsen en luchtvrachtafhandelaars ontstaan. Het is pure belastingontduiking. De mensen die nu om de macht vechten bij de douane weten alles hierover". Handelszaken die zich niet inlaten met onfrisse zaken gan volgens hem door oneerlijke concurrentie kapot. Als voorbeeld noemt hij een grote supermarkt die met moeite het hoofd boven water houdt. "Ze weigeren om te knoeien met de douane. Het is een Chinese familie van de oude stempel, één met principes".

In het relaas van de ex-douaneman komt naar voren dat vrijwel alle kleine autoverkoopbedrijven die de afgelopen jaren als paddestoelen uit de grond zijn gerezen "witwasbedrijven" zijn. Bij de import van tweede handse auto'svindt op grote schaal onderfacturering plaats. Splinternieuwe klasseauto's worden als "geschenkzending" binnengebracht of als "schadeauto", waardoor veel minder aan invoerrechten worden betaald. "Het is met criminele activiteiten verkregen geld dat zo wordt witgewassen". Een andere manier om met cocaïne vergaard fortuin wit te wassen is via smokkel van sigaretten. Grote partijen sigaretten en alcoholische drank worden onder de naam van andere goederen geïmporteerd. Met medewerking van corrupte douaniers die onder de tafel worden betaald worden deze goederen ingeklaard en wordt zo op grote schaal betaling van invoerrechten ontdoken. Ook met de doorvoerhandel wordt op grote schaal gesjoemeld.

Sommige importeurs zeggen dat ze noodgedwongen met het systeem van de douane moeten meespelen omdat ze anders klanten verliezen aan hun concurenten die wel met de douane onder één hoedje meespelen. Dit wordt beaamd door een handelaar/importeur. De concurrentie is zo moordend dat als je normaal invoerrechten zou betalen en deze doorberekenen in de prijzen, je jezelf uit de markt prijst. Om te overleven moet je meedoen als kleine onderneming", aldus de handelaar. Volgens de gewezen douanier gedogen leidinggevenden in de dienst de corruptie, ook onder de jongere ambtenaren, zodat wanneer er problemen ontstaan deze jongeren kunnen worden opgeofferd.

"De topambtenaren die het brein zijn van de economische misdrijven gaan dan schotvrij en kunnen hun zaken voort zetten. Het elkaar over en weer beschuldigen en aanvallen via social media geeft aan dat criminele organisaties binnen de douanetop inclusief de vakbondsleider elkaar proberen uit.te schakelen om hierdoor het felbegeerde leiderschap van het korps te bemachtigen". Volgens bondsvoorzitter De Vlugt houdt zij zich niet bezig met een machtsstrijd. Bij de bond gaat het puur om de arbeidersbelangen van de leden die geschaad worden door het beleid dat het managementteam momenteel voert. "Het is niet eens wanbeleid. Het is chaos", zegt de vakbondsleider.

De verloedering bij de douane heeft zich decennia geleden ingezet als gevolg van de desinteresse van opeenvolgende regeringen om orde op zaken te stellen. Ministers van Financiën lieten zich alleen informeren en bestuurden de douanedienst vanaf een afstand. Hierdoor werden zaken uiteindelijk als vanzelfsprekend gezien. "Telkens als er een nieuw diensthoofd moest worden aangewezen werd uitgekeken naar een politieke loyalist en daar begon dan het proces van koppensnellerij, hebzucht en machtsdronkenschap ondanks gebrek aan leiderschap".

De oud-douanier merkt op dat geen van de personen die momenteel menen aanspraak te maken op het leiderschap bij de douane over de vereiste sociale vaardigheden, plichtsbesef, werkattitude en verantwoordelijkheid beschikken om de functie naar behoren te kunnen invullen. Anciëniteit en hierarchie alleen zijn volgens hem niet voldoende om de leiding over de douane te krijgen. "Sommige topofficieren vinden dat het dan hun beurt is om de leiding van de organisatie op zich te nemen, niet met het gevoel.van verantwoordelijkheid tegen over de Staat en het personeel waaraan leiding gegeven moet worden, maar meer nog gericht op de grote financiele voordelen". 

"Door gebrek aan gezag van opeenvolgende regeringen heeft het moreel verval binnen de douane dusdanige vormen aangenomen waardoor dit korps van belastingambtenaren die net als de overige ambtenaren betaald worden volgens de geldende overheidsbezoldigingsregeling is verworden tot het onhandelbaar kind van de overheid". Hij is van oordeel dat de dienst in feite vanaf de grond weer opgebouwd zou moeten worden. Voorgesteld wordt alle douaniers te ontslaan en op basis van een bepaald profiel zij die daaraan voldoen weer in dienst te nemen. "De jonge douane-ambtenaren die misschien al bezig zijn met wat onfrisse zaken zijn nog om te buigen. De oude garde moet onherroepelijk weg".

"De regering staat nu voor een immense taak om het mes in een verziekte politieke erfenis, de douane, te zetten 

Het telkens binnen brengen van dure buitenlandse consultants die het land ettelijke miljoenen hebben gekost is volgens hem zinloos. Het lijkt erop dat telkens na vertrek van zo een consultant de corruptie binnen de douane steeds groter werd. "De regering staat nu voor een immense taak om het mes in een verziekte politieke erfenis, de douane, te zetten en dit korps dat haar grootste inkomstenbron is weer op het goede spoor te zetten.

De regering zal moeten uitkijken naar een positief persoon of personen die het korps door en door kennen om haar bij te staan bij het gezondmaken van dit korps". Daarnaast zal het Openbaar Ministerie moeten worden ingeschakeld om een grondig onderzoek in te stellen naar de malafide praktijken die er plaatsvinden. Het onderzoek van een recentelijk aangewezen team zal volgens de ingewijde geen zoden aan de dijk leggen.